Onderwijs op Bonaire: meten met twee maten

Hoe ben je terechtgekomen op Bonaire?
‘Het leek me altijd al leuk om les te geven in het buitenland. Op Bonaire kon ik met mijn hbo master als eerstegraads docent aan de slag op de Scholengemeenschap Bonaire. De SGB is de enige middelbare school op het eiland. Het was de bedoeling dat ik drie jaar zou blijven, maar na een halfjaar kreeg ik zo’n heimwee dat ik ben teruggegaan.’

Is er een reden waardoor je heimwee kreeg? 
‘Slaaptekort door de hitte was de voornaamste reden. Wat ook niet meehielp, was dat het er een stuk minder gestructureerd aan toegaat dan in Nederland.

Een voorbeeld: leerlingen mogen tijdens het eindexamen biologie, natuurkunde en scheikunde het naslagwerk Binas gebruiken. Docenten moeten zorgen voor voldoende spiekbriefvrije exemplaren. Maar toen de examens eraan kwamen, wist niemand waar die Binassen lagen en of ze er überhaupt waren. Uiteindelijk heb ik, als nieuweling, een stapel gevonden en klaargelegd voor het eerste examen. Toen ik vervolgens moest surveilleren, bleek de verantwoordelijke docent ze niet te hebben uitgedeeld. De vanzelfsprekendheid onder docenten dat je dit soort dingen samen oppakt, heb ik niet gezien. Dat werkte niet mee om me daar op mijn plek te voelen.’

Hoe ben je daar mee omgegaan?
‘Ik ben mijn eigen plan gaan trekken. Ik zorgde zelf voor extra oefenmateriaal, paste soms het lesmateriaal aan op de situatie op Bonaire en was voor leerlingen beschikbaar voor vragen in de pauzes. Tot hun grote verrassing.’

Waarom paste je het lesmateriaal aan?
‘De lessen zijn toegespitst op Nederland. Maar het is voor leerlingen belangrijk dat lesstof herkenbaar is. Een toetsvraag over een koe in de wei veranderde ik in een vraag over een ezel op de vlakte. Bij een project over duurzaamheid in Europa heb ik de klas opgedeeld in groepjes. Ik vroeg hun een paragraaf over afvalverzameling om te zetten naar de situatie op Bonaire: wie is hier verantwoordelijk voor de afvalinzameling? En hoe gaat dat in zijn werk? Dat vonden ze superleuk om te onderzoeken. De leerlingen zijn op pad geweest en kwamen met heel leuke resultaten terug, onder meer met filmpjes. Ze waren ook voor het eerst op een heel andere manier met de stof bezig.’

Wat viel je nog meer op toen je hier lesgaf?
‘De leerlingen op Bonaire moeten voldoen aan de Nederlandse eisen, terwijl dat niet reëel is. Ze moeten bijvoorbeeld examen doen in het Nederlands, terwijl dat voor veel leerlingen, naast Papiaments en Engels, de derde taal is. Dus wat toets je dan? Er zijn genoeg slimme kinderen op Bonaire. Maar als je steeds getoetst wordt in een taal die je niet helemaal machtig bent, dan doet dat je resultaten en je eigenwaarde geen goed. Tijdens het eindexamen werden krantenartikelen uit NRC aangehaald. Die is er niet eens te krijgen. Dan meet je toch met twee maten?’

Wat is een ander groot verschil met Nederland?
‘Er is op Bonaire één school. Wanneer een directeur of een docent niet functioneert, hebben de leerlingen gewoon pech. Even iemand overplaatsen is er niet bij. Wanneer een school in Zwolle niet functioneert, doet de tamtam zijn werk en zijn er het jaar erop waarschijnlijk minder aanmeldingen. Als je dat risico niet loopt, ben je als school minder snel geneigd om jezelf te verbeteren. Ik heb veel docenten gezien die van heel goede wil zijn, maar die tegen dezelfde dingen aanliepen als ik. Dat is zonde.’

Spelen culturele aspecten een rol in het onderwijs?
‘Er is meer gevoel voor autoriteit. Dat vind ik overigens niet alleen maar positief. Eindexamenleerlingen durfden bijvoorbeeld geen discussie aan te gaan met hun docent. Ze waren bang dat hun toetsen daardoor niet goed zouden worden nagekeken. En niet helemaal onterecht, merkte ik. Ik moedigde ze juist aan om, in ieder geval bij mij in de klas, wél voor hun eigen mening uit te komen. Ik vind het belangrijk dat leerlingen leren om kritisch te denken en zich durven uit te spreken. Dat gebeurde ook steeds meer en dat was heel prettig om te merken.

‘Film over homoseksualiteit gaf een hoop gedoe’

Daarnaast zijn er verschillen tussen kinderen van expats en van het eiland zelf. Bij biologie heb je het natuurlijk over voortplanting. In Nederland zijn we daar vrij open over. Leerlingen van Bonaire vinden dat ongemakkelijker. De moraal is er anders.

Drie weken na mijn aankomst kwam er een film uit over homoseksualiteit op de Antillen. De docenten Frans en Kunst vonden dat die film op school moest worden vertoond. Dat gaf een hoop gedoe. Het compromis was dat de film ‘s avonds vertoond werd, zodat leerlingen en ouders konden kiezen of ze zouden kijken. De gemoederen liepen vooraf zo hoog op, dat de politie met vier man sterk aanwezig was. Uiteindelijk verliep de avond zonder noemenswaardige problemen. Een storm in een glas water.’

Eerder in deze serie Over de Grens:

• Denemarken
• Duitsland
• Indonesië
• China