Vier keer per jaar neemt een groep jongeren van diverse Zwolse scholen deel aan het programma Playing for Success. Ze zijn vastgelopen op school, dreigen uit te vallen of zijn al uitgevallen. Via Playing for Success krijgen ze meer inzicht in hun eigen gedrag en vinden ze de drive om weer verder te gaan. Onderzoeker en Landstede-docent Marieke Fix en Thorbecke-docent Anke Maljers zijn betrokken bij het programma.
Vriendelijke woorden van @ToonGerbrands over 10 jaar @pfsnl. Als directeur van @AZAlkmaar en @PSV speelde hij een belangrijke rol voor @PfSAlkmaar en @PFSeindhoven pic.twitter.com/y1sFbA23ey
— Playing for Success (@pfsnl) October 6, 2019
Playing for Success richt zich op leerlingen en studenten die om sociaal-emotionele redenen niet of niet goed meekomen op school. Jongeren die een andere benadering vragen. Eén die veel geduld, inlevingsvermogen en vooral tijd vraagt. Tijd die mentoren op school niet altijd hebben. Bij Playing for Success doorlopen de jongeren, afkomstig van verschillende scholen, twee middagen per week in tien weken tijd een programma dat bestaat uit sport en gesprekken. Klassikaal én individueel. Het programma is oorspronkelijk opgezet voor het basisonderwijs en het vmbo. Playing for Success Zwolle heeft het programma doorgezet naar het mbo.
Docent sport en bewegen Anke Maljers van de Thorbecke is één van de twee betrokken docenten. ‘De manier van omgaan met de jongeren sprak me aan. Op school zie ik mijn leerlingen een uurtje. Tijd om ergens diep op in te gaan, is er niet altijd. Bij Playing for Success wil je een ander resultaat bereiken. Dat deelnemers lekker in hun vel zitten, het naar hun zin hebben. De persoonlijke ontwikkeling staat voorop.’ Dit keer staat ze voor een groep waar geen leerlingen van haar eigen school aan meedoen. ‘Ik vind het leuk om het verschil te zien tussen vo- en mbo-leerlingen. Deze mbo-groep is echt al wat verder qua ontwikkeling. Ze reflecteren beter op zichzelf, dat is mooi om te zien.’
Anke Maljers
De jongeren hebben uiteenlopende problemen waardoor ze zijn vastgelopen: een lastige thuissituatie, een traumatische ervaring, een verslaving of een burn-out. Maljers: ‘In het algemeen zijn ze allemaal gebaat bij meer zelfvertrouwen. Dat proberen we ze te geven. Door te sporten bij de topsporthal van Landstede en door bijvoorbeeld te kanoën, skeeleren en klimmen leren ze grenzen aangeven, grenzen verleggen, elkaar vertrouwen. Ze doen positieve ervaringen op. Tijdens de gesprekken, daar beginnen we vaak mee, leren ze van elkaar.’
Bert-Jan kwam er gedurende zijn opleiding achter dat hij liever de pabo zou doen. ‘Het is lastig om dan gemotiveerd te blijven, maar stoppen is zonde, dus ik maak het wel af. Bij Playing for Success leer ik vooral om meer ruimte in te nemen. Om hulp te vragen. Vorige week hebben we geklommen met de groep. Op een gegeven moment wilde ik niet verder. In plaats van mijn mond te houden en tóch tegen mijn zin in door te gaan, gaf ik aan dat ik terug wilde. Dat is het mooie aan Playing for Success, je leert in een veilige situatie je grenzen aan te geven. Hoe vaker je dat hier doet, hoe makkelijker het straks ook weer op school is.’
‘Het is echt iets om trots op te zijn’
Martijn, tweedejaars mbo-student volgt het programma om zekerder van zichzelf te worden. ‘Ik heb er echt iets aan. Het helpt om je gevoel en ervaringen met anderen te delen.’ Hij merkt dat het programma nog niet bij alle docenten en mentoren bekend is. ‘Dat is jammer voor studenten die er iets aan kunnen hebben en nu niet worden doorverwezen, maar ook voor de school. Het is echt iets om trots op te zijn.’
Er is ook een andere reden waarom niet alle leerlingen die er baat bij hebben, meedoen aan Playing for Success. Een deel van het programma valt onder schooltijd. ‘Ouders denken aan de cijfers, docenten aan hun lessen. Het manifeste beeld dat een leerling alleen wat leert met een docent in een klas en een vast curriculum, dat zit dit programma in de weg’, zegt docent en onderzoeker Marieke Fix. ‘Dat zie ik op het mbo ook. Er is bijna geen ruimte om studenten uit het vastgestelde leerprogramma te halen. Terwijl ze op school soms zo vastgelopen zijn dat ze er toch niets meer leren.’
Wat het ook lastig maakt om ouders en docenten te overtuigen van het nut van Playing for Success, is het gebrek aan harde data. Fix: ‘Het is niet te meten of deelnemers dankzij dit programma niet meer uitvallen. Daarvoor is het probleem te complex en spelen te veel factoren een rol. Uit onderzoek blijkt wel dat deelnemers na deze tien weken anders naar school gaan. Er is meer emotionele betrokkenheid. Dat gevoel moeten ze dan nog wel omzetten naar gedrag en daarvoor moeten ze ondersteuning krijgen. Docenten verwachten soms dat een deelnemer is getransformeerd tot een voorbeeldige leerling. Dat is niet zo. Ze hebben een zaadje geplant gekregen en als dat ontwikkeld kan worden, dan geloof ik erin dat dat kan veranderen en daar ligt dus ook een verantwoordelijkheid bij de school!’
Aline zat al een aantal weken thuis voordat ze begon met het programma. ‘Ik volgde de opleiding onderwijsassistent bij Menso Alting, maar dat vond ik veel te makkelijk. Versnellen mocht niet in het eerste jaar, waardoor ik mijn uitdaging en motivatie al snel kwijt was. In het tweede jaar kwam ik in de knoop te zitten met mezelf, ik kreeg een depressie en een burn-out. School lukte niet meer, waardoor ik ook geen stage meer liep, maar thuiszitten was ook geen oplossing.’
Marieke Fix met studenten die het programma volgen
Aline ging vervolgens dagelijks naar de Plusvoorziening van Landstede, een combinatieprogramma van zorg, hulpverlening en onderwijs. ‘Hier ging ik op mijn eigen tempo met school bezig en ging ik kijken waarom ik zo diep zat. Ook ben ik een nieuwe opleiding gaan zoeken. Via de Plusvoorziening ben ik bij Playing for Success terechtgekomen. In het begin dacht ik: leuk, dan heb ik tenminste iets te doen. Maar ik merk dat ik er echt iets aan heb. Uiteindelijk werd mijn doel steeds duidelijker: grenzen aangeven, dingen loslaten en qua energie en emoties meer in balans komen. Door aan mezelf te werken, ben ik een stuk verder gekomen en ben ik er nu klaar voor om mijn nieuwe opleiding Sociaal Werk te beginnen.’
Het mooiste is, zeggen zowel Fix als Maljers, wanneer de Playing for Success-benadering wordt doorgevoerd tijdens de reguliere lessen op school. Maljers: ‘De vraag is of dat haalbaar is. Er is tijd voor nodig. En je moet een bepaald type mens zijn om op deze manier met jongeren om te gaan.’Belangrijk voor de studenten, zegt Fix, is ook de manier waarop zij benaderd worden. ‘Een vriendelijke houding kan het verschil maken: niet oordelen, openstaan voor wat iemand vertelt en hem of haar geloven.’ Maljers: ‘Maar niet alleen docenten moeten zich inleven in hun leerlingen en studenten, maar andersom ook. Deelnemers moeten soms ook leren dat zij op een andere manier moeten reageren. Ga je de confrontatie aan? En waar brengt je dat dan? Of is het beter om de rust te bewaren?’
Fix: ‘Tegelijkertijd kun je je ook afvragen of we voor deze jongeren niet iets anders moeten aanbieden. We leren ze nu om zich te conformeren aan het systeem. Tijdens de verdediging van mijn proefschrift kreeg ik terecht de vraag of we niet ook een systeemperspectief moeten hebben. Sommige jongeren passen gewoon niet in dit schoolsysteem en krijgen als je geluk hebt met kunst- en vliegwerk wel een diploma, maar ze hebben vaak ook andere talenten die je op een andere manier moet aanspreken. Daar is geen ruimte voor in het huidige systeem. Inmiddels ben ik bij de Rijksuniversiteit Groningen aangesteld als postdoctoraal onderzoeker en doe ik onderzoek naar buitenschools leren, waarin we dit systeemperspectief meenemen.’
