Gamification: spelend leren

Wie ben je en wat doe je?
‘Ik werk als trainer/ontwikkelaar bij het Koning Willem I College in Den Bosch. In de rol van instructional designer ontwikkel ik leermiddelen, toetsen en examens voor opleidingen met een innovatief onderwijsconcept. Daarnaast ben ik gamification developer, ik ontwikkel concrete spelconcepten voor gebruik in de klas en ontwerp serious games. Verder ben ik auteur van het studieboek ‘Gamification in de klas’ en de nieuwe publicatie ‘Gids voor Gamification’ die medio april 2016 verschijnt. Tot slot kom je mij tegen als community manager van Mission Start, een online leergemeenschap voor docenten en ontwikkelaars die meer willen doen met gamification.’

Kun je in het kort uitleggen wat gamification is?
‘Ik zie het als een containerbegrip waarbinnen de toepassing van games en game-elementen centraal staat om een bepaalde doelgroep te motiveren. Vertaald naar het onderwijs betekent dit de inzet van verschillende type spelconcepten in de klas.’

Heb je voor gamification altijd een computer nodig?
‘Nee, het leuke aan gamification is dat je het zowel in fysieke, digitale, blended als hybride vorm kunt inzetten. Bordspellen zoals Monopoly en Mens-erger-je-niet kun je aanpassen. Quiz tools zoals Kahoot!, FlipQuiz en Blubbr zijn snel in te zetten. En een videogame als Planet Coaster biedt mogelijkheden om in een projectweek vakoverstijgend te werken. En denk ook aan talloze projecten die docenten al lang hebben bedacht en uitvoeren, maar die nog niet gegamificeerd zijn. Volop kansen dus om je leerinhoud eens op een andere manier aan te bieden.’

Hoe ben je hier zelf mee in aanraking gekomen?
‘Ik heb altijd graag games gespeeld en zo kon ik al snel verbinding maken met het onderwijs, dat in mijn jeugd alleen maar bestond uit veel stampwerk en angst voor onvoldoendes. Het verschil en de strikte scheiding tussen beide werelden waren voor mij een prikkel om het eens ‘anders’ te proberen. Mijn gevoel was én is dat ik een brug kan vormen tussen games en leren, waarbij gamification een krachtig middel kan zijn om leerlingen op een juiste manier te stimuleren in leerprocessen.’

Wat is het verschil tussen online games en gamification?
‘Voor mij is dit onderscheid er niet, maar ik maak binnen het containerbegrip gamification wel onderscheid tussen de verschillende type spelconcepten. Online games zijn digitale spelconcepten. Binnen dit type heb je keuze uit entertainment en educatieve games. Bij entertainment games moet je een duidelijke match met je leerdoelen zien te vinden. Bij educatieve games bestaat deze match er eigenlijk al, maar is het raadzaam om kritisch te zijn op de gameplay. Een game moet leuk zijn om te spelen, anders hoef je er niet aan te beginnen.’

Welke vaardigheden moet een docent hebben om het toe te passen?
‘Allereerst moet je enige vorm van creativiteit in je hebben, dus mogelijkheden zien en gebruiken om bestaande spelconcepten te gebruiken en nieuwe spelconcepten te ontwerpen. Ontwerpen zelf is een vaardigheid apart, dus die ik wil ook benoemen. Tot slot vind ik het belangrijk dat je in staat bent om, op een simpele of meer geavanceerde wijze, te meten – en dus te onderbouwen – in hoeverre je interventie met een spelconcept effect heeft. Maar gamification begint bij creativiteit.’

Hoe pak je het aan als je als docent hiermee wilt beginnen?
‘Zet kleine stapjes met een fysiek bord- of kaartspel of een quiz tool. Je hoeft niet meteen een hele lessenreeks in de vorm van een spelconcept te gieten. Belangrijk is om in de gaten krijgen wat voor spelformat jouw doelgroep leuk vindt: bijvoorbeeld meer richting een competitief of collaboratief spel. Een mix kan uiteraard ook. Probeer uit! Als het spelconcept niet leuk genoeg is, dan is er nog geen man overboord.’

Waar vind ik goed materiaal om mee te starten?
‘In de community van Mission Start vind je ideeën voor spelconcepten, ontwerptips, tools en een aantal good practices van collega’s. Maar… vergeet je eigen materiaal en dat van collega’s niet! Je hebt vast veel opdrachten en projecten klaarliggen, die gegamificeerd kunnen worden.’

Wat zijn de voordelen en nadelen van gamification?
‘Als je open staat voor gebruik van games en game-elementen in de klas, dan heb je in principe ongelimiteerde mogelijkheden. Uiteraard zijn er wel beperkingen voor de docent met betrekking tot tijd, faciliteiten en soms ook draagvlak in het team om gezamenlijk met gamification aan de slag te gaan. Hoe groter het spelconcept, hoe meer tijd je nodig hebt om dit te ontwikkelen. Digitale spelconcepten kosten relatief veel geld, dus er moet voldoende budget beschikbaar zijn.’

Wat voor resultaten zie je bij studenten/leerlingen?
‘Afgaande op de good practices die ik op Mission Start heb verzameld, zie ik enthousiaste leerlingen en studenten, die blij zijn dat ze niet constant uit een lesboek hoeven te leren. Spelen is natuurlijk meer dan alleen een variatie in de les, maar jongeren ervaren het wel zo. Docenten krijgen energie van hun klas, dus ze zijn hartstikke gelukkig wanneer ze de stap naar gamification hebben gemaakt. Vaak lopen ze al lang met bepaalde ideeën rond en is dit een aanmoediging of bevestiging om door te gaan. Als je eenmaal gamification hebt uitgeprobeerd, dan wil je niet meer terug.’

Gaat gamification het onderwijs veranderen?
‘Jazeker. Het gebeurt nu al, maar dan op kleine schaal. Het is wachten op de doorbraak, maar deze lijkt mij onvermijdelijk. Jongeren van nu willen actief leren, groeien op met gamen en scholen moeten 21st Century Skills omarmen. In een game doe je niets anders dan situaties analyseren, problemen oplossen, samenwerken en communiceren… kortom 21st Century Skills toepassen, maar dan in een zeer motiverende omgeving.’

Wat vraagt dit van een docent en de docentenopleiding?
‘Ik denk dat dit van docenten, docentenopleidingen, maar ook van adviseurs en bestuurders vraagt om in het fenomeen gamification verder te kijken dan alleen het maken van een bordspel of de didactische inzet van een quiztool. Ik zie in elk geval mogelijkheden en kansen. In de VS heb je al enkele scholen, zoals Quest to Learn in New York, die - mede vanwege de vraag naar deze skills - helemaal gegamificeerd zijn. Dan praat je dus niet meer over een incidentele les of lessenreeks, maar het gehele curriculum én de centrale visie van de school.’

Je organiseert een congres over gamification. Wat wil je ermee bereiken? 
‘Deze (inmiddels uitverkochte, red.) conferentie op 6 april in Groningen is bedoeld voor docenten en ontwikkelaars in het onderwijs die willen kennismaken met allerlei verschillende, leuke en handige toepassingen van gamification.  In 2017 hoop ik de volgende conferentie te organiseren. Via Mission Start kun je je alvast aansluiten bij onze community.’