Worsteling docent: ‘Vaak komen we het pesten niet te weten’

In de elf jaar dat Leander mentor is, heeft hij het pesten zien verschuiven van het klaslokaal en het schoolplein naar de digitale ruimte. Daar waar je er een stuk minder, en vaak helemaal geen grip op hebt. ‘Daar worstel ik wel mee. Hoe moeten we daarmee omgaan? Soms krijgen we een printscreen van bezorgde ouders, of in dit geval van alerte klasgenoten. Maar vaker nog komen we het niet te weten.’

In dit WhatsAppgeval sprak Leander de klas er de volgende dag op aan. Zonder namen te noemen prees hij de klasgenoten die het voorval hadden gemeld en stond stil bij het gemak van het pesten via internet. Twee pesters toonden later tijdens individuele mentorgesprekken berouw, de anderen deden het af als een grapje.

“Waarom doen jullie niets?”
Cyberpesten is ‘de zieligste manier van pesten’, vindt Olivier (12), eerstejaars op het Ichthus Kampen. ‘Dan laten ze zichzelf niet zien en durven ze meer te zeggen.’ In de lessen sova (sociale vaardigheden) die de eerstejaars krijgen, komt het onderwerp veel ter sprake. Olivier: ‘Het is belangrijk dat er wordt aangehaald wat het doet met iemand. Ik ben zelf in groep 6 korte tijd gepest. Ze pakten mijn tas af, gooiden me op de grond en gingen overgooien met mijn tas. Er liepen mensen langs en ik dacht: “waarom doen jullie niets?” Olivier was er ‘helemaal klaar mee’ toen het groepje ook zijn vrienden begon te pesten. ‘Ik ben een keer heel boos geworden en toen heb ik een van die jongens een klap gegeven. Ik weet dat het niet mag, maar het hield wel op.’

Whats Well en WhatsNiet
Het zijn niet de tips die sova-docent Sander Gelderloos zijn leerlingen meegeeft. Hij gaat vooral het gesprek aan om proberen te voorkomen dat pestgedrag ontstaat. ‘Tijdens de introductie bekijken we de film Spijt, gebaseerd op een boek van Carry Slee. Hierin pleegt een jongen zelfmoord nadat hij stelselmatig wordt gepest. Het is heel confronterend, het raakt de kinderen echt. Daarna gaan we met elkaar in gesprek.’

Trailer van 'Spijt' 

Juist in die beginfase van het schooljaar waarin de groepsvorming nog moet plaatsvinden, is het belangrijk om dit te bespreken, meent Sander. ‘We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het opstellen van een WhatsWell en WhatsNiet. Daarin benoemen we wat je via WhatsApp wel en niet doet: Geen gemene bijnamen, niet buitensluiten, niet bedreigen. Wel: positief doen, aardig zijn, huiswerktips geven. Er zijn ook leerlingen geweest die spontaan over hun pestervaringen hebben verteld. Dan zie je ineens een stuk volwassenheid. “Wat goed dat je dat vertelt”, zeggen ze tegen elkaar. En ze vragen: “Heb je er nu nog last van?” Ze zijn echt wel begaan met het onderwerp.’

Video inzetten
Toch voorkomt die aanpak niet dat er ook in het beginstadium vervelende dingen gebeuren. Leander: ‘Vorig jaar was er een jongen die direct buiten de klas viel. Hij had een lastige thuissituatie en heeft daar een presentatie over gegeven. Dat hielp een paar weken, daarna was het pesten wel minder, maar het ging niet over. Uiteindelijk hebben we SVIB ingezet, School Video Interactie Begeleiding. We hebben met name de gepeste jongen gefilmd. We zagen dat bepaald gedrag van hem de pesters uitlokte en zijn met zowel de pesters als met deze jongen in gesprek gegaan. Door hem met die video bewust te maken van zijn eigen gedrag, werd het echt een stuk minder. Hij zit nu in het tweede jaar en het gaat goed.’

Pestprotocol
Het Ichthus Kampen heeft sinds vorig schooljaar een pestprotocol. Daarin staan onder meer mogelijke signalen, de vijfsporenaanpak en het stappenplan na een melding van pesten. Zowel Sander als Leander hebben het protocol in de praktijk nog niet gebruikt. Leander: ‘Elk geval is uniek. Het is daarom lastig om een standaard stappenplan te volgen. Vaak handel ik vanuit eigen ervaring en inzicht.’

Olivier heeft nog wel een tip voor de docenten: ‘Probeer het door te hebben in de klas. Als de hele brave kinderen het niet goed doen, houd die dan goed in de gaten, want dan is er misschien wat aan de hand. En geef ook sova-lessen in de hogere klassen, want het zakt snel weg.’ En ook voor de gepeste kinderen weet Olivier raad: ‘Mijn grootste tip is: durf voor jezelf op te komen en zeg het tegen iemand.’

Pestprotocol Ichthus Kampen