‘Och, die redt het wel’ - Begeleiding startende docent ondermaats

Klik op oranje startknop om de podcast te beluisteren.

‘Tot mijn verbazing hebben we verhalen gehoord van mensen die overal zelf achteraan moesten. We spraken een docent die op een gegeven moment zelf maar is gaan zwerven door het gebouw op zoek naar de ICT-dienst. Waar vind ik een laptop?’

‘En als je die nieuweling dan vraagt: ‘Hoe gaat dat dan?’ Of: ‘Waarom durf je geen vragen te stellen?’, komt er een logisch antwoord. ‘De eerste weken van het jaar is iedereen zo druk met opstarten, je wilt niet elke dag ieder kwartier vragen stellen’.’

Van Campenhout ziet een trend waarin mensen die jarenlang hebben gestudeerd om docent te worden, na een jaar of drie ook daadwerkelijk les te hebben gegeven, vaststellen dat het niet het beroep is zoals ze zich dat hadden voorgesteld. De uitval onder startende docenten is groot. Daar moet verandering in komen vindt Van Campenhout. En minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is dat met haar eens. Of andersom. Zo je wilt. In ieder geval werd er geld beschikbaar gesteld om onderzoek te doen en maatregelen te nemen.

Hier zijn je boeken, daar is het lokaal. Ga je gang!

Resultaat is het project Begeleiding van startende leraren in het mbo. Van Campenhout bracht samen met haar collega Ton Hendriksen, werkzaam bij het team Office en Management waar hij Nederlands en economie geeft, problemen, oorzaken en oplossingen in kaart.

Van Campenhout: ‘Het is een beetje een flauw gezegde, maar alles wat aandacht krijgt groeit.’ En dat geldt zeker voor die nieuwe docent die start op het mbo. Vaak komen ze rechtstreeks van de lerarenopleiding. Soms komen ze uit het veld en nemen ze bijvoorbeeld hun ervaring als verpleegkundige mee naar het mbo. Feit is dat ze begeleiding nodig hebben. Dat voorkomt uitval en draagt op den duur bij aan de kwaliteit van hun lessen…’  

Warm welkom en buddy

Advies na een jaar onderzoek? ‘Allereerst een warm welkom’, pleit Hendriksen. Ten tweede is het van belang dat er binnen het team een buddy wordt aangewezen. ‘We hebben mooie voorbeelden gehoord van docenten die de eerste weken de nieuweling niet alleen de klas in stuurden, maar samen een project begeleidden en de lessen verzorgden. De buddy start met de les en draagt deze geleidelijk over. Als een team die mogelijkheden biedt dan denk ik dat nieuwkomers binnen een maand of twee behoorlijk ingeburgerd kunnen zijn.’

Daarnaast adviseert het duo ook een ‘ontziemaatregel’. Dat houdt in dat nieuwkomers niet meteen volledig worden ingeroosterd maar voor tachtig procent. Zo is er ruimte over om naast de lesuren extra kennis op te doen, lessen voor te bereiden of simpelweg de werk- en omgangscultuur te leren kennen.

Buiten het team om kan de nieuwkomer ook een keer per maand deelnemen aan de intervisiebijeenkomsten die Van Campenhout en Hendriksen samen begeleiden. Om te voorzien in de praktische behoeftes van nieuwe docenten zoals het regelen van pasjes, inlogcodes, informatie over welke afdeling waar is en al dat soort zaken, organiseren ze ook nog een introductiedag voor de officiële start van het schooljaar. Zo komt iedere docent goed beslagen ten ijs op zijn eerste werkdag.

Mbo is spannend en intensief

Om startende docenten goed te gaan begeleiden is in sommige teams wel echte een cultuuromslag nodig. Hendriksen: ‘Ik denk dat teams zich niet altijd realiseren dat de omgeving van het mbo, met die nieuwe doelgroep waar je nog nooit aan les hebt gegeven, spannend en intensief kan zijn als je net begint.’ En sommige docenten denken eenvoudigweg: ‘Ik heb die tijd ook gehad, daar word je groot van’, zegt Van Campenhout.

‘We moeten met z’n allen een lerende omgeving zijn. Het gaat om vragen stellen aan elkaar. Intervisie. Misschien wel bij elkaar in de les kijken en elkaar feedback geven. Als we teams observeren waar die nieuweling het naar zijn zin heeft, dan zien we dat het teams zijn waar men gewend is om dat gesprek met elkaar te voeren en waar vragen aan elkaar stellen als professional nog steeds mag. Ook na vijftien jaar.’

Invloed op de lerarenopleiding

Van Campenhout en Hendriksen focussen niet alleen op de teams binnen het mbo om die nieuwkomer beter te ondersteunen, maar richten zich ook op de lerarenopleidingen. ‘Wat we al jaren zien is dat de lerarenopleiding focust op de leraar zoals we die kennen: een docent die lesgeeft aan havo/vwo. Je wordt goed in je vak en je leert algemeen didactisch en pedagogische vaardigheden. Maar op het mbo pakt een aantal aspecten van het docent zijn anders uit. Wij willen invloed uitoefenen op de lerarenopleiding zodat ze meer aandacht gaat besteden aan lesgeven in het beroepsonderwijs.’

Leerlingen op het mbo lopen bijvoorbeeld stage, maar ik heb destijds in mijn studie nooit geleerd hoe ik een gesprek moet voeren met een verzekeringsbank over de stage van een student. Daarnaast heeft een mbo’er vaak andere levensvragen dan de havoleerling die zich eerder zorgen maakt over zijn onvoldoende Duits. Het is echt een andere doelgroep. Ook werk je in resultaatverantwoordelijke teams met verschillende docenten aan uiteenlopende projecten. Niet in een groep met vakdocenten. Daar komen naast het lesgeven nog veel andere taken bij. Het is een brede baan’. Kortom, lesgeven in het mbo vraagt andere talenten en vaardigheden en daar moeten lerarenopleidingen beter op inspelen in het curriculum.

In het nieuwe schooljaar presenteren Van Campenhout en Hendriksen hun ‘inductie-arrangement’ de teams van de locatie Harderwijk-A van Landstede.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jannetta van Campenhout of Ton Hendriksen via jcampenhout-timmer@landstede.nl en thendriksen@landstede.nl.