‘Finland heeft meer vertrouwen in school en docenten’

Het onderwijs in Finland behoort volgens PISA-onderzoek tot de top 5 in de wereld. Waar ligt dat volgens jou aan?
‘Er is altijd heel veel geld in het onderwijs gepompt, waardoor het mogelijk is om kleinere klassen te maken. Ook geven docenten minder les per dag, waardoor ze meer tijd hebben om zich te ontwikkelen, om te overleggen met elkaar en lessen voor te bereiden. Daardoor wordt het onderwijs automatisch beter. Als dat hier ook kan, dan doet Nederland echt niet onder voor Finland.’

Wat zijn volgens jou grote voordelen van het Finse onderwijssysteem?
‘Dat het onderwijs er gratis is. Het is dus voor iedereen toegankelijk en iedereen kan er in zijn eigen tempo studeren. Ook als je op latere leeftijd weer wilt studeren, kan dat. Heel goed om het ‘Een leven lang leren’ te stimuleren. Een ander groot voordeel is dat het basisonderwijs en de eerste twee jaar van het voortgezet onderwijs zijn samengevoegd. Leerlingen kiezen rond hun zestiende pas een vervolgopleiding. Op het mbo kennen zij geen niveausysteem zoals wij dat kennen. Je volgt er lessen op je eigen niveau, het is veel meer gepersonaliseerd.’

Kun je dat toelichten?
‘In Nederland heb je studenten die heel goed zijn in het vak waarvoor ze leren, maar slechts een niveau 2-diploma halen omdat ze met Nederlands, Engels en/of rekenen niet op een hoger niveau kunnen presteren. Dat heb je in Finland niet. Daar volg je een opleiding die bij je past en kies je modules die haalbaar voor je zijn. Dat heeft overigens ook een nadeel, vertelde een docent in Finland mij. Een aantal lastige basisvakken zit niet meer in het basiscurriculum. Bij Business geldt marketing als een van de moeilijke vakken. Je kunt in Finland een businessdiploma halen zonder het marketingvak te halen.’

Is er verder een verschil in de manier van opleiden?
‘Een school in Finland is heel ontwikkelingsgericht. Wij vinden dat iemand die van school komt beroepsbekwaam moet zijn. Het bedrijfsleven moet eigenlijk geen omkijken meer hebben naar een student die net van school is. Ook stages moeten precies aan het kwalificatiedossier voldoen. Je werkprocessen en je kerntaken moet je kunnen aftoetsen. In Finland is stage meer gericht op algemene vorming, werkhouding en werkgerelateerde competenties. Het gaat er echt om de werkervaring en minder om het in de vingers krijgen van bepaalde processen.’

Welke verschillen zijn je verder nog opgevallen?
‘Docenten hebben minimaal een masteropleiding. Ze geven minder uren les per dag, waardoor er meer tijd overblijft om goede lessen in elkaar te zetten en om een individueel leerplan te maken voor iedere student. Finland kent ook geen strenge inspectiecontroles, overbodig papierwerk en het vier-ogenprincipe. Er is meer vertrouwen in school en in de docenten.’

Zijn er elementen uit het onderwijs die je hier zou willen terugzien?
‘Een aantal dingen. Bijvoorbeeld dat docenten een master moeten hebben én praktijkervaring in het vak dat ze geven. Ook vind ik het goed dat leerlingen niet op jonge leeftijd al een keuze hoeven te maken voor een vervolgopleiding en dat ze dus niet al heel vroeg worden ingedeeld in niveaus. Vooral voor de laatbloeiers is dat goed. Het gratis onderwijs is ook een groot pluspunt. Je kunt op elk moment in je leven gratis studeren.

Daarnaast zijn mbo-scholen in Finland verplicht om studenten een individueel leerplan aan te bieden. Dat betekent dat zij ieder semester allerlei modules kunnen kiezen, vergelijkbaar met onze keuzedelen. Het verschil is dat studenten in Nederland de keuze hebben tussen twee of drie keuzedelen die een relatie hebben met hun opleiding en daar kunnen ze uit een heel breed pakket kiezen. Dat zou ik hier ook graag willen.

De flexibiliteit zou ik hier ook graag willen terugzien. Toen ik de laatste keer in Finland was, kwam er een vraag van een bedrijf of studenten twee dagen konden meehelpen met het bouwen van een snowvillage. Dan gooien ze lessen eruit en stappen ze met zijn allen in een busje om daar aan te werken. Die ruimte is er. Wij hebben hier zo’n vast stramien in welke lessen er wanneer gegeven worden, dat er vaak paniek uitbreekt als je dat zou doen. Dat moet je vooraf in het curriculum hebben vastgelegd en een LWP (Leerwerkplan) voor hebben geschreven. Maar als je maar een paar uur per dag lesgeeft en er vallen een keer lessen uit, dan kun je die uren natuurlijk makkelijker inhalen.’

Zitten er ook nadelen aan het schoolsysteem?
‘Soms krijgen studenten te veel vrijheid. Engels is bijvoorbeeld geen verplichte module. Sommige studenten zijn beter in Russisch of Zweeds en kiezen daarvoor als vreemde taal. Maar Finland is net als wij een klein land en afhankelijk van het buitenland. En daar wordt nou eenmaal veel Engels gesproken. Studenten kunnen op deze leeftijd nog niet altijd overzien wat belangrijk is voor de toekomst.

Je ziet de laatste twee jaar ook dat er veel wordt gereorganiseerd. Dat komt met name door de daling van de studentenaantallen, vooral op het platteland. Daardoor is volwasseneducatie en reguliere educatie samengevoegd. Zit er iemand van 35 naast iemand van 16 in de klas. Dat vind ik geen goede ontwikkeling.

En die korte lesdagen zijn aan de ene kant heel goed, maar je ziet ook dat studenten in Finland niet per se gelukkiger zijn. Dat zou daarmee te maken kunnen hebben. Ze zijn minder uren op school en dus langer op zichzelf aangewezen.’

Eerder in deze serie Over de Grens:

• Denemarken
• Duitsland
• Indonesië
• China
• Bonaire
• Verenigde Staten