Standplaats Jakarta: Tsunami en mangrove

Bij Semarang en ook in Sawa Luhur in Banten werken de Nederlanders en de Indonesiërs samen om de mangrovebossen langs de kust te herstellen. Tijd om eens iets over een van Peters projecten te vertellen. Tenslotte zijn we daarvoor naar Indonesië gekomen. Mangrovebossen vormen een goede natuurlijke kustwering. Veel beter zelfs dan dijken, omdat de mangrove meebeweegt met de golven en de vaart van het water afremt. Helaas zijn de mangrovebossen op veel plaatsen gekapt, om plaats te maken voor hotels, viskwekerijen en dergelijke of gewoon om het brandhout.

Daarom is Peters organisatie Deltares samen met Wetlands International bezig met ‘Building with Nature’: de mangrove wordt hersteld en zo worden afkalving van het land en overstromingen voorkomen. We gebruiken onze vrije zaterdag om een kijkje te nemen in Sawa Luhur, waar Pak Nyoman, de directeur Indonesië van Wetlands International, ons enthousiast rondleidt.

We lopen door een uitgestrekte kustvlakte. Eindeloze rijen dijkjes omzomen langwerpige visvijvers. Hier wordt vis gekweekt, hoewel…. De natuur is hier zo genereus dat er niet veel gedaan hoeft te worden om vis te oogsten. Bij hoog water stromen de kleine visjes en andere zeedieren mee naar binnen. Als het water daalt blijven ze achter en eten ze zich dik in het troebele water. Een visser laat het ons zien. Drie keer gooit hij zijn net uit. Drie keer zit het vol met vis, krab en garnalen.

Pak Nyoman vertelt hoe het mangroveproject in 2012 begon omdat een Spaans bedrijf naar een manier zocht om zijn CO2-uitstoot te compenseren. Mangrovegebieden kunnen enorm veel CO2 opslaan. Er werd een strook mangrove aangeplant langs de kust en landinwaarts werd het ook langs de visvijvers geplant. Zo bleven de dijkjes beter in stand en hoefden de vissers niet zo veel te graven om hun vijvers uit te diepen. ‘Het doel is om overal langs de visvijvers randen mangrove te planten. Zo kunnen de vissers blijven vissen en vormt het gebied tegelijkertijd een buffer tegen overstromingen.’

Het Spaanse bedrijf stopte er na een paar jaar mee, maar toen was de organisatie al opgezet. ’We hadden ineens veel minder geld, maar doordat we met de lokale mensen samenwerken, kunnen we het toch redden. Zij kennen  het gebied. We hadden bijvoorbeeld problemen met erosie. De kustlijn trok steeds meer landinwaarts. De vissers kwamen op het idee om oude visnetten te gebruiken. Die spanden we een paar meter voor de kust in zee. Zeewier en andere rommel uit zee bleef in de netten hangen. Zo ontstond achter de netten een rustig gebied waar het bezinksel uit het zeewater naar de bodem zakte. Op deze manier hebben we nu al twintig meter land gewonnen! De methode van de vissers werkt veel beter dan de bamboe schuttingen die we eerst gebruikten. Die bogen niet mee en gingen kapot.’

We lopen door het uitgestrekte gebied. Er zijn nog veel dijkjes zonder mangrove en we zien op verschillende plaatsen vissers graven om hun vijvers uit te diepen. Er vliegen vogels over. ‘Trekvogels’, zegt Nyoman. ‘Die komen uit Europa, misschien wel uit Nederland!’

We komen in het dichte mangrovebos dat in een smalle strook langs de kust loopt. Een bord meldt streng dat dit een natuurreservaat is: ‘Verboden om vuur te maken. Verboden om een gitaar mee te nemen… ‘ Dit bos wordt goed beschermd. Nyoman zegt: ‘Ik ben met de overheid in onderhandeling. Ik zou het liefst willen dat de hele strook tot aan de weg natuurreservaat zou worden.’ Hij wijst in de verte waar de weg ergens moet zijn. ‘Maar ja, al deze grond is al gekocht door investeerders… ‘.

‘Peet,’ vraag ik aan mijn waterman, ‘Als ze op Sulawesi de mangrove nog hadden gehad… Was de tsunami dan ook zo’n ramp geworden?’ ‘Nou,’ zegt mijn privé deskundige, ‘een brede mangrovestrook had de schade flink kunnen beperken.’