De Internationale Schakelklas in Harderwijk geeft (Nederlandse) les aan nieuwkomers. En dat betekent, zeker met de huidige ontwikkelingen, veel improviseren. ‘Onorthodoxe situaties vragen om onorthodoxe maatregelen.’
‘Welkom Kuba, welkom Abdulrahman, Dag Senayt’, Ellen F. Vogel, NT2-docent van de ISK (Internationale Schakelklas) in Harderwijk staat bij de deur van het klaslokaal als haar leerlingen deze maandagochtend binnenkomen en geeft hen één voor één een hand. Als iedereen zit, verzamelt ze in een plastic bakje de mobiele telefoons. Dan begint ze haar les. ‘Rustom, wat heb jij het weekeinde gedaan?’, vraagt ze aan een jongen achterin de klas. ‘Ik heb voetbal gespeeld.’ ‘Je hebt gevoetbald?’, verbetert Ellen al vragend. ‘Tafelvoetbal’, verduidelijkt Rustom, terwijl hij met zijn handen draaiende bewegingen maakt. ‘Met mijn mentor.’ ‘En wie heeft gewonnen?’, vraagt Ellen. Die vraag is te moeilijk. Ellen probeert het op een andere manier. ‘Hoeveel doelpunten heb jij gemaakt?’ ‘Vier’, antwoordt Rustom. ‘En je mentor?’ ‘Eén.’ ‘Dan heb jij gewonnen’, concludeert Ellen.
De leerlingen in Ellens klas zitten gemiddeld drie tot vier maanden op school. Ze komen uit Syrië, Eritrea en Polen. Maar op de ISK zijn veel meer nationaliteiten vertegenwoordigd. Er zijn leerlingen uit onder meer Afghanistan, Hongarije, Congo, Kenia, Sierra Leone, Colombia, Brazilië, Marokko, Iran, Irak, Palestina en Libië. Als iedereen kort heeft verteld wat hij of zij het afgelopen weekeind heeft gedaan - de kennis van de Nederlandse taal is beperkt, de antwoorden zijn kort - is het tijd om te lezen. Ellen heeft zelf een verhaal geschreven. ‘Want’, zegt ze later, ‘de teksten die we hebben sluiten vaak niet aan bij de belevingswereld van deze leerlingen. Die gaan over jongeren die na school theedrinken met hun moeder. Of die gezellig samen gaan winkelen. Maar veel van deze kinderen hebben hier geen moeder om thee mee te drinken en ook geen geld om spullen te kopen.’
Het verhaal van Ellen heet Heimwee (zie link onderaan dit artikel, red.) Het gaat over Jamal en Bilal. Over Nederland, over het weer, het eten, wakker liggen en aan je ouders denken. Nadat Ellen het verhaal heeft voorgelezen, lezen haar leerlingen één voor één zelf een paar zinnen voor. Daarna schrijft Ellen op het whiteboard de woorden die ze niet kennen en geeft uitleg. Allebei. Gehoord. Het verschil tussen ik vind en ik denk. ‘Nog meer?’ Ellen kijkt de klas rond. Niemand reageert. ‘Weten jullie alle woorden?’ Geen reactie. Alles?’ vraagt ze vol ongeloof. ‘Senayt, wat is wakker liggen?’ Senayt weet het niet. Ellen legt het uit. ‘En wat is verdrietig?’, vraagt een ander.
Terwijl de leerlingen daarover praten, zwaait de deur open. Een lange, donkere jongen stapt naar binnen. ‘Hermon, waar kom jij vandaan?’, vraagt Ellen. ‘De les is al een uur bezig.’ ‘Ik heb buiten gezeten’, antwoordt Hermon. Hij gaat zitten, pakt zijn map uit zijn tas en zoekt het verhaal op. Ellen vraagt of hij misschien weet wat verdrietig zijn is. Hermon weet het wel. ‘Mijn hoofd is verdrietig,’ zegt hij. Dan: ‘Nee, mijn hart is verdrietig.’ ‘Mooi gezegd’, zegt Ellen. ‘Heel mooi gezegd.’
Nee, ze wordt niet boos als een leerling te laat binnenkomt, zegt ze een paar dagen later aan de telefoon. ‘Natuurlijk wil ik dat ze op tijd zijn, dat vertel ik hen ook. Maar belangrijker vind ik het dát ze komen. Liever te laat dan helemaal niet.’
Wie op het ISK lesgeeft, moet zich inleven in de leerlingen, zegt Ellen beslist. ‘Dat is nodig om te begrijpen waarom ze zich gedragen zoals ze zich gedragen. Sommige kinderen slapen in de les, komen te laat, zijn er niet bij, ook al zitten ze er wel. Dat is niet altijd onwil. Soms zit hun hoofd te vol. Sommige leerlingen zijn jaren onderweg geweest. Hebben gevangen gezeten, zijn mishandeld of gemarteld, of hebben anderen gemarteld zien worden. Hier zitten kinderen die de boottocht over de Middellandse Zee wél hebben overleefd, maar die anderen, dierbaren soms, hebben zien verdrinken. Als je hun achtergrond kent, word je minder snel boos wanneer zo’n leerling tijdens de les stiekem met zijn familie zit te appen.’ Dan, nuchter: ‘Maar het zijn natuurlijk ook gewoon pubers die je uitproberen. Die zeggen dat ze zich niet lekker voelen en naar huis gaan, gewoon, omdat ze op dat moment geen zin hebben in school.’
Toen ze vier jaar geleden een stageplek zocht voor haar opleiding Nederlands en in contact kwam met de ISK, wist ze het meteen: dit is het. Het was een bewuste keuze om aan de beginners les te geven. ‘Omdat ik het belangrijk vind dat deze jongeren de taal leren, maar ook omdat ik wil dat ze door kennis van de taal en onze cultuur zich veilig gaan voelen in de klas, op school en in Nederland. En daar wil ik aan bijdragen.’
Ze vervolgt: ‘Alle buitenlanders die Nederlands leren, kennen de vraag: “Hoe is het?” En het antwoord: “Goed, en met jou?” Ik leer hen dat er gradaties zijn in je goed kunnen voelen. En dat je je ook heel slecht kunt en mag voelen. Dat is ook de reden waarom ik zelf de verhalen schrijf die we behandelen in de klas. Het maakt discussie los. De leerlingen leren te praten over onderwerpen die hen bezighouden. Over hoe ze zich voelen. Want als je je gevoel en ervaringen in het Nederlands niet kunt uitdrukken, dan is er ook geen ruimte voor nieuwe informatie.’
Ellen is één van de twaalf docenten van de ISK Harderwijk. De school is gevestigd in de voormalige kazerne Kranenburg-Noord. De docentenkamer kijkt uit op het nu nog lege kazerneterrein. Later dit jaar wordt hier een AZC gebouwd met circa achthonderd opvangplekken.
De ISK telt nu ruim honderd leerlingen, verdeeld over zeven groepen. Dat dat aantal kan variëren, weet teamleider van het ISK Jan van Leuveren intussen maar al te goed. Bij de oprichting in 2011 telde de school 59 leerlingen, twee jaar later waren dat er 24 en het jaar daarna, 2014, was het leerlingenaantal gestegen naar 61. Maar ook binnen het schooljaar wijzigt de leerlingenpopulatie.
Jan: ‘Na de zomer kregen we een telefoontje van de gemeente Nunspeet met de vraag of we na de herfstvakantie tijdelijk zestig vluchtelingen uit Vierhouten konden lesgeven. Dan zetten we direct alles in gang: we moeten ruimtes regelen, meubels, lesmateriaal en docenten. De groep uit Vierhouten hebben we van de herfstvakantie tot de kerstvakantie gesplitst in twee groepen van dertig leerlingen die om en om les kregen. Zo konden zij wennen aan school, aan het op tijd komen en bijvoorbeeld aan het reizen met de bus. Wij konden intussen extra ruimtes regelen. Van januari tot april geven we hier aan alle zestig les.’
Het eerste wat hij denkt als hij zo’n telefoontje krijgt? ‘Wie dat moet gaan betalen.’ In het geval van de groep uit Vierhouten is dat de gemeente Nunspeet. ‘Die neemt haar verantwoordelijkheid. Maar als het budget niet direct beschikbaar is, dan schieten we het zelf voor. Morgen worden bijvoorbeeld dertig laptops geleverd die we zelf hebben gekocht in de winkel. We kunnen niet wachten tot er allerlei goedkeuringsprocedures doorlopen zijn. Onorthodoxe situaties vragen om onorthodoxe maatregelen.’
Als je houdt van improviseren is dit een droombaan, zegt Jan. ‘Vaak weet je ’s ochtends niet hoe de dag zal eindigen.’ Vandaag is zo’n dag. Vanochtend, net toen hij dacht alles in kannen en kruiken te hebben voor de groep uit Vierhouten, kreeg hij een telefoontje. ‘Eén van de docenten heeft zich afgemeld. Nu moet ik binnen twee dagen op zoek naar iemand anders die drie dagen per week beschikbaar is.’
Waar het uiteindelijk om gaat, benadrukt teamcoördinator Job Dusseljee, is dat deze kinderen zo optimaal mogelijk worden opgevangen. ‘Je moet hier in Nederland flink je best doen om de weg in het woud van regelgeving te vinden. Dat is voor veel Nederlanders al moeilijk, laat staan voor deze groep. Als deze leerlingen in Nederland mogen blijven, dan gaan ze straks volop meedraaien in onze maatschappij. Wij moeten er nu al voor zorgen, dat ze dat straks zo goed mogelijk kunnen.’
Eerder verscheen in ZinMag een artikel over de ISK in Zwolle
