'Ineens liep er een geit in de klas'

Esmée van Leeuwenstijn woonde op de junior high school in Aponoapono in Ghana een les ICT bij en zag hoe de docent met een krijtje de muis van een computer op het bruine schoolbord tekende, uitleg gaf over de functies van de linker- en rechter muisknop en op het bord weergaf hoe je bulletpoints in een Word-document verwerkt. De circa dertig kinderen in het klaslokaal, variërend in leeftijd van twaalf tot zestien en allemaal gestoken in een schooluniform, mochten even later oefenen op de enige computer in de klas, de laptop van de docent.

Veel uitval

Hoeveel leerlingen hun theorie in de praktijk zullen brengen, is nog maar de vraag, zegt docent Cees van der Kamp. Misschien een fractie van het aantal dat nu zo ijverig de aantekeningen van de docent overschrijft in hun schrift. ‘Veel leerlingen vallen onderweg naar het diploma uit. Omdat ze geld moeten verdienen voor hun familie, omdat ze zwanger worden, omdat ze vanwege het gebrek aan lesboeken en goed getrainde leerkrachten niet kunnen meekomen.’

In actie

Vmbo tl-leerlingen Esmée van Leeuwenstijn (derdejaars)  Lynn Mondria (vierdejaars), natuur- en scheikundedocent Mark Hergaarden en docent Engels Cees van der Kamp maakten in februari een tiendaagse reis naar Ghana voor Stichting Edukans. De stichting werkt ter plekke nauw samen met de kerkelijke non-profit organisatie Agreds. Het doel is om de docenten en scholieren te laten kennismaken met het onderwijs in Ghana en eenmaal terug in actie te komen voor beter onderwijs in het land. Het geld dat zij met deze acties ophalen, gaat naar lesmiddelen, bouwmaterialen en trainingen voor docenten.

Geit in de klas

Dat naar school gaan in Ghana anders is dan in Nederland, was de vier in één oogopslag duidelijk. 'Sommige scholen bestaan uit palen met een golfplaten dak. Als het regent, is er geen les’, schetst docent Mark de lokale situatie. ‘En docenten scheikunde die iets willen demonstreren, gebruiken daarvoor materialen uit hun eigen keuken.’ Ook aan schoolboeken ontbreekt het de leerlingen soms, vertelt Lynn: ‘Waarschijnlijk dat ze daarom alles, maar dan ook echt álles overschrijven van het bord. Zelfs wat steekwoorden die op zichzelf niets betekenen.’ Ook Esmée had een bijzondere ervaring. ‘Opeens liep er een geit in de klas. Niemand keek er gek van op.’

Betrokkenheid

Esmee en Lynn volgden lessen op drie scholen en hadden een buddy die ze wegwijs maakte in het Ghanese onderwijssysteem. Mark en Cees spraken onder meer met een regionale overheidsfunctionaris en met docenten over het betrokken houden van leerlingen tijdens de les. Want daar schort het nog weleens aan, constateerden ze. Cees: ‘Wat ons bijvoorbeeld opviel is dat alleen leerlingen die hun vinger opsteken een beurt krijgen. Dan hoor je dus altijd goede antwoorden. Wij hebben tijdens workshops die we verzorgden voor docenten uit de regio, laten zien hoe je makkelijker iederéén bij de lessen kunt betrekken.’

Wat het lesgeven in Ghana er wellicht niet makkelijker op maakt, is dat er grote leeftijdsverschillen in de klassen zitten. Lynn: ‘In de klas van mijn buddy was de jongste leerling twaalf, de oudste zestien.’ ‘Dat komt’, legt Mark uit ‘omdat ouders hun kinderen naar school sturen op het moment dat ze daar geld voor hebben.’

Feedback

Wat ook opviel was de langzame manier van lesgeven en het eindeloos ingaan op details. Cees: ‘Tijdens een Engelse les behandelden ze maar één stuk tekst die door één persoon werd voorgelezen. Wij stelden voor om iedere leerling een paar zinnen te laten lezen. Daar hadden ze niet aan gedacht.’ Mark: ‘Ook adviseerden we de docenten om in elkaars lessen mee te kijken om elkaar zo feedback te geven. Dat kennen ze daar totaal niet.’

‘Once in a lifetime experience’

Mooi, die hulp uit het westen. Maar zitten de docenten daar echt te wachten op de goedbedoelde raad van hun Westerse collega’s? ‘Ja, het was zeker de moeite waard’, mailt Mante Gideon Kokore twee weken na het bezoek desgevraagd. Mante is docent geïntegreerde wetenschappen en Ghanese taal aan de Aponoapono Junior High School en coördineerde het bezoek van de Nederlandse docenten en scholieren. ‘Enkele uitdagingen waarmee wij te maken hebben, is ontoereikende onderwijs- en leermaterialen, onaantrekkelijke arbeidsvoorwaarden voor docenten en weinig betrokkenheid vanuit ouders en vanuit de gemeenschap. De komst van de Nederlandse docenten was een once in a lifetime experience. Heel interessant om van hen te leren hoe zij leren en onderwijzen in Nederland en om meer te weten te komen over technieken en methodes om alle leerlingen bij het onderwijsproces te betrekken.’

Veel teweeggebracht

Het bezoek van de Nederlanders heeft volgens Mante veel teweeggebracht bij de Ghanese leerlingen. ‘Hun vertrouwen is toegenomen; de meesten durven meer vragen te stellen tijdens de lessen en ze helpen elkaar meer. Ook zijn ze de gezamenlijke activiteiten in de klas leuker gaan vinden en daar doen wij als docenten ons voordeel mee door ze actief bij de les te betrekken. Een andere verandering is dat de leerlingen nu via mail of sociale media contact onderhouden met hun Nederlandse buddies. De docenten ondersteunen hen daarbij.’

‘Nog beter mijn best doen’

De reis heeft ook indruk gemaakt op de Nederlandse docenten en leerlingen. Esmée: ‘Het was mooi om te zien hoe makkelijk zij met verschillende religies omgaan. Je ziet vaak in één gezin meerdere geloven. En vader en zoon die moslim zijn en een moeder en dochter die christen zijn bijvoorbeeld. Dat is geen issue. Vanzelfsprekendheden zoals elektriciteit en water waardeer ik nu nog meer.’ ‘En mijn kansen’, vult Lynn aan. ‘Veel van de leerlingen die ik sprak, willen dokter worden, net als ik. Ik weet nu al dat mijn kansen groter zijn om die droom waar te maken. Daar ben ik me nog bewuster van. Misschien moet ik nu ook nog beter mijn best gaan doen.’

Op donderdag 7 en vrijdag 8 april houden de leerlingen van het Agnieten College acties om zoveel mogelijk geld in te zamelen voor Edukans Going Global. Dat doen ze met een fancy fair op 7 april en een triatlon op 8 april.

Meer weten over deze reis en de actie of een donatie doen voor het onderwijs in Ghana? Ga dan naar agnietenzwartsluis.inactievooredukans.nl.