Jan van Dijk is projectleider Rekenen. Hij overlegt en ontwikkelt rekenonderwijs met de zeven rekencoördinatoren die Landstede MBO rijk is en hij maakt deel uit van de landelijke klankbordgroep die samen met de MBO raad en het ministerie van OC&W een nieuw rekenplan voor het mbo ontwikkelt. Ooit was hij toetsinstructeur bij CITO. En sinds twee jaar organiseert hij de mbo-rekenwedstrijd, die inmiddels landelijke aandacht heeft getrokken.
Wat is er toch aan de hand met het vak rekenen?
‘Het rekenniveau van Nederlandse leerlingen en studenten is al jaren om te huilen. Daarom heeft de Commissie Meijerink op verzoek van het ministerie van OCW in 2008 referentieniveaus geschreven voor taal en rekenen. Besloten werd om taal onder te brengen bij het vak Nederlands en het was de bedoeling om rekenen onder te brengen bij het vak wiskunde. Daartegen kwamen de wiskundedocenten, verenigd in de Nederlandse vereniging van wiskundeleraren (NVvW), meteen in opstand. Het zou ten koste gaan van de wiskunde-uren en rekenen zou totaal niet passen bij het vak. De NVvW heeft bij de politiek heel hard gelobbyd tégen de invoer van het hele rekenexamen. Het gevolg is dat rekenen niet meer mag meetellen en ook niet geëxamineerd wordt op het voortgezet onderwijs, ‘want’, zegt men: ‘ze zijn toch al op niveau’. Dit alles suddert nu al tien jaar lang.’
‘Wie niet kan rekenen kan zijn financiële situatie niet overzien’
Wat zijn de consequenties voor het vmbo en het mbo?
‘Op het vmbo is de rekenontwikkeling slecht. De studenten die op het mbo binnenkomen horen op 2F-niveau te zijn, maar er zijn veel studenten bij die zelfs onder het basisniveau 1F zitten. En dat heeft grote gevolgen. Kijk bijvoorbeeld naar de schuldenproblematiek: wie niet kan rekenen, kan niet calculeren, begroten of budgetteren, die kan zijn financiële situatie niet overzien. Kunnen rekenen is de basis voor de ontwikkeling van analytisch denkvermogen. Ooit ben ik begonnen als wiskundedocent. De leerlingen vroegen me waar ze wiskunde voor nodig hadden. Leg dat maar eens uit! Wat is er interessant aan om te weten wat x en y is? Terwijl ik íeder kind kan uitleggen waarom hij rekenen nodig heeft. Je doet het elke dag, het staat veel dichter bij de realiteit.’
Hoe staat het er momenteel voor met het vak rekenen?
‘Op dit moment zijn 150 leraren en schoolleiders in de werkgroep curriculum.nu die de lesstof voor zowel primair als voortgezet onderwijs aan het herschrijven. Deze is in een negental deelgebieden opgedeeld, één daarvan is rekenen en wiskunde. Het is de bedoeling dat 2F het niveau wordt voor het voortgezet onderwijs. Maar het duurt nog wel een jaar of vijf voordat dit afgerond is, vervolgens duurt het nog vier jaar voordat de betreffende vmbo-leerlingen klaar zijn voor het mbo, dus het zou nog minimaal negen jaar duren voordat het effect merkbaar is op het mbo. Daarom is besloten dat het mbo een eigen rekenplan ontwikkelt. Vanuit de klankbordgroep is een werkgroep van twaalf personen samengesteld die een eerste opzet heeft gemaakt. Daarvan maak ik deel uit. Het ministerie van OC&W volgt de ontwikkelingen op de voet. De klankbordgroep heeft een voorstel gemaakt, dat eind april is voorgelegd aan de bestuurders van de mbo-scholen. Zij hebben toestemming gegeven om het verder uit te werken.’
‘In geen enkele opleiding kom je alle facetten van rekenen tegen’
Hoe ziet het plan eruit?
‘Tot nu toe moeten alle studenten van Entree tot en met niveau 3 rekenniveau 2F hebben, terwijl er sprake is van een heel diverse populatie. Niveau 4-studenten moeten rekenniveau 3F hebben, ongeacht of ze nu aan het werk gaan of doorstromen naar het hbo. In het nieuwe plan is het uitgangspunt dat het niveau haalbaar moet zijn voor de desbetreffende doelgroep. Wij hebben ideeën over wat dat concreet zou moeten inhouden, maar die moeten nog verder worden uitgewerkt. Hierover zijn we momenteel in gesprek. Als alles volgens plan verloopt, gaat het nieuwe plan in het schooljaar 2020/2021 van start. Vanaf dan zou rekenen gewoon mee kunnen tellen.’
Minister Slob vond dat rekenen op het mbo beroepsgericht zou moeten worden aangeboden?
‘Ja. Maar als je dan vraagt wat dat inhoudt, wordt het stil. Het is onmogelijk om voor meer dan honderd crebonummers beroepsgerichte rekenexamens te maken. Daarbij moet je rekening houden met het feit dat het rekenexamen het referentiekader moet dekken. Dat is niet mogelijk, want in geen enkele opleiding kom je alle facetten van het rekenen tegen.’
Heb je een idee over hoe het mbo rekenen toch zo beroepsgericht mogelijk kan aanbieden?
‘Wat er in mijn ogen moet gebeuren is dat de vakdocenten bekijken welke rekenvaardigheden het kwalificatiedossier bevat, en daarover in gesprek moet gaan met de rekendocent: leg ik het goed uit, zitten we op één lijn? De vakdocent behandelt het vakgerichte rekengedeelte, de rekendocent het algemene gedeelte, zodat het voor de student herkenbaar en overzichtelijk is, en het referentieniveau wordt afgedekt. Het zou leuk zijn wanneer de rekendocent zich ook verdiept in het kwalificatiedossier om voorbeelden uit de beroepspraktijk te kunnen geven. Een techniekstudent zou bijvoorbeeld moeten kunnen berekenen hoeveel millimeter een werkstuk mag afwijken als de geoorloofde marge 0,5% is. Het kost misschien wat meer tijd, maar het levert veel op: geïnteresseerde studenten die met meer energie en plezier aan het rekenen zijn.’
Hoe vind je dat Landstede MBO inspeelt op de rekenontwikkelingen?
‘Overal onderschrijven we dat elke student unieke behoeften heeft en dat we willen aansluiten bij diens niveau. Maar op bijna alle opleidingen krijgen de studenten allemaal een standaard aantal lesuren rekenen aangeboden ongeacht hun beginniveau. Dat strookt niet met elkaar. Je zou moeten kunnen differentiëren. Als een student met een te laag niveau binnenkomt, moeten er twee dingen gebeuren: de student zal een extra inspanning moeten leveren om op niveau te komen en de organisatie moet dat faciliteren met bijspijkeruren of verlengde instructie. Ik hoop dat dat ooit gaat gebeuren.’
Je bent bijna 64, straks maak je de resultaten van je eigen inspanningen niet meer mee.
‘Het is mijn doel om alles goed achter te laten. Ik hoop van harte dat het rekenonderwijs op het mbo in de lift zit als ik straks met pensioen ga. Een andere erfenis die ik wil achterlaten is Skills Heroes, vakwedstrijden voor het mbo. Graag maak ik van de gelegenheid om daar ook aandacht voor te vragen. Landstede MBO deed tot nog niet mee, maar neemt vanaf dit jaar deel aan in ieder geval zeventien wedstrijden. Dat is geweldig. Er is geen leukere manier om het enthousiasme en de motivatie van de studenten te motiveren. ’
